عدم تمرکز دانش‌آموزان مشکلی است که بسیاری از والدین از آن رنج می‌برند. در واقع والدین زیادی هستند که بابت تمرکز نداشتن فرزند خود نگرانی دارند و از این می‌ترسند که فرزندشان در اثر عدم تمرکز، دچار افت تحصیلی شود. از طرفی دیگر خود دانش‌آموزان هم وقتی نتوانند تمرکز کنند، ممکن است نمره‌های‌شان پایین بیاید، احتمالا از طرف والدین و معلم‌ها سرزنش می‌شوند و در نتیجه چیزی که نصیب‌شان می‌شود استرس دائمی و حال بد خواهد بود. برای این که چنین مشکلاتی پیش نیاید، در ابتدا باید علت عدم تمرکز دانش آموزان را بدانید. وقتی دلایل عدم تمرکز را بدانید، پیدا کردن راه‌حل و روش‌های موثر برای افزایش تمرکز، آسان خواهد شد. در این مطلب قصد داریم درباره دلایل عدم تمرکز دانش آموزان در کلاس توضیح دهیم و نشانه‌های عدم تمرکز را بررسی کنیم، با ما همراه باشید.
چرا تمرکز داشتن اهمیت دارد؟
در دنیای پرشتاب امروز، جایی که مدام اطلاعات زیاد و جدیدی به دست ما می‌رسد و محرک‌های خارجی باعث حواس‌پرتی می‌شوند، دانش‌آموزان اغلب با کمبود تمرکز دست و پنجه نرم می‌کنند. این موضوع فراگیر نه تنها عملکرد تحصیلی را مختل می‌کند، بلکه می‌تواند بر جنبه‌های مختلف زندگی دانش‌آموز نیز تاثیر بگذارد.
عدم تمرکز بچه‌ها چندان نگران‌کننده نیست و حتی طبیعی است، به‌خصوص در سنین پایین‌تر و دوره ابتدایی، اما نه برای مدت طولانی، اگر مشکل تمرکز در دانش‌آموزی طولانی و مزمن شود، در این صورت عواقب ناخوشایندی برای او خواهد داشت. اصلا یکی از مهم‌ترین دلایل افت تحصیلی دانش آموزان همین نداشتن تمرکز است. مشکل عدم تمرکز اگر رفع نشود، نه فقط دوران کودکی و تحصیلی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد، بلکه حتی ممکن است بر زندگی او در بزرگسالی هم تاثیر بگذارد. بنابراین با توجه به نشانه‌ها و علت عدم تمرکز دانش آموزان باید برای رفع این مشکل تلاش کرد و اقدامات لازم را انجام داد.
نشانه های عدم تمرکز در دانش آموزان چیست؟
شناخت نشانه‌های عدم تمرکز در دانش‌آموزان بسیار مهم است، زیرا زمانی که این نشانه‌ها را ببینید می‌توانید زودتر برای حل مشکل عدم تمرکز اقدام کنید. عدم تمرکز مسئله‌ای است که دانش‌آموزان زیادی با آن درگیر هستند، اما گاهی اوقات ممکن است نه والدین و نه خود دانش‌آموز متوجه این موضوع نشوند و در این صورت دانش‌آموز متهم به تنبلی، درس نخواندن و … شود. با این توضیحات مهم است که چه خود دانش‌آموزان چه والدین آن‌ها، نشانه‌های عدم تمرکز را بشناسند تا بتوانند در صورت بروز عدم تمرکز، برای برطرف کردن آن اقدام کنند. مهم‌ترین نشانه‌های نداشتن تمرکز در دانش‌آموزان عبارتند از:
- رویاپردازی مکرر
- مشکل در یادگیری و افت ناگهانی نمرات
- اهمال‌کاری و به تاخیر انداختن کارها
- کاهش انرژی و احساس خستگی
- بی‌قراری مداوم و ناتوانی در یک جا نشستن
- بروز رفتارهای تخریبی و پرخاشگری در کلاس
- فراموشی در مورد تکالیف، مهلت انجام تکالیف و جزئیات مهم دیگر
دلایل عدم تمرکز دانش آموزان در کلاس چیست؟
تا این‌جا درباره اهمیت تمرکز و همچنین نشانه‌های عدم تمرکز دانش‌آموزان در مدرسه توضیح دادیم. حال باید علت عدم تمرکز دانش آموزان را بدانید تا بتوانید برای رفع مشکل، راه‌حل‌های موثری ارائه دهید. البته گاهی کودکان اختلال کم‌توجهی و ADHD دارند و والدین به این موضوع شک می‌کنند که در این صورت باید برای تشخیص و درمان به متخصص مراجعه کرد، اما در بسیاری از موارد هم فقط حواس‌پرتی جزئی و مشکل در تمرکز کردن دارند که معمولا موقتی و گذرا است. در هر صورت باید اول دلایل عدم تمرکز را بشناسید تا بعد از آن بتوانید برای تقویت تمرکز در دانش‌آموزان دست به کار شوید. در ادامه به برخی از دلایل رایجی که ممکن است توانایی دانش‌آموز را برای تمرکز مختل کند، اشاره می‌کنیم.
استفاده مکرر از تکنولوژی
این روزها دانش‌آموزان ساعات زیادی با گوشی‌های هوشمند خود کار می‌کنند، در سوشال مدیا می‌چرخند، با موبایل بازی‌های مختلف را انجام می‌دهند و خلاصه به دلایل مختلف بیشتر ساعات روز گوشی دست‌شان است. شبکه‌های اجتماعی و سایر حواس‌پرتی‌های دیجیتالی می‌تواند توجه دانش‌آموز را از بین ببرد و تمرکز بر روی وظایف تحصیلی را برایش دشوار کند. به هر حال در دنیای امروزی استفاده از تکنولوژی اجتناب‌ناپذیر است، بچه‌ها را به زور مجبور نکنید که از گوشی استفاده نکنند، اما باید حد تعادل را رعایت کنند و استفاده‌شان محدود شود.
کمبود خواب و رژیم غذایی نامناسب
مواردی مثل کمبود خواب یا نداشتن رژیم غذایی مناسب، می‌تواند به شدت تمرکز دانش‌آموزان را تحت تاثیر قرار دهد. همه ما به خوبی می‌دانیم و این را تجربه کردیم که خواب ناکافی عملکرد ذهن را مختل می‌کند و تمرکز بسیار دشوار می‌شود، همچنین تغذیه نامناسب و ناکافی هم در عملکرد ذهن تاثیر زیادی دارد، بنابراین اگر به این پی بردید که علت عدم تمرکز دانش آموزان کم‌خوابی و تغذیه نامناسب است، حواستان به ساعت خواب و تغذیه باشد تا تمرکز برای دانش‌آموز آسان شود و بتواند با دقت به درس‌هایش گوش دهد و تکالیف خود را انجام دهد.
استرس و فشار تحصیلی
استرس و اضطراب شدید در دانش‌آموزان که به دلایل مختلفی از جمله فشار بالای تحصیلی و تکالیف بیش از حد زیاد می‌تواند ایجاد شود، تمرکز دانش‌آموزان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. داشتن استرس باعث می‌شود دانش‌آموز مدام دچار حواس‌پرتی شود، نتواند روی یک موضوع تمرکز کند و در نهایت با افت تحصیلی مواجه می‌شود. معمولا سخت‌گیری‌های زیاد والدین یا معلمان، نتیجه‌ی عکس می‌دهد و موجب عملکرد ضعیف دانش‌آموزان می‌شود. فشار زیاد برای عملکرد خوب تحصیلی، همراه با استرس‌های فردی و اجتماعی، می‌تواند محیطی را ایجاد کند که اضطراب را تقویت و تمرکز را مختل می‌کند.
اختلالات یادگیری
در شرایطی مانند ابتلای دانش‌آموز به ADHD (اختلال نقص توجه و بیش فعالی) یا دیگر اختلالات یادگیری شامل مشکلات خواندن، نوشتن، استدلال، شنوایی، گفتار و… دانش‌آموز در تمرکز کردن به مشکل می‌خورد و نمی‌تواند به سرعت و با دقتی که بچه‌های دیگر یاد می‌گیرند، درس‌ها را یاد بگیرد. متاسفانه بسیاری از این اختلالات با بی‌توجهی تشخیص داده نمی‌شوند، حتی در صورت تشخیص برخی از والدین و معلمان نحوه برخورد با دانش آموز بیش فعال را نمی‌دانند و کودکان را تنبل، کم‌هوش و… تصور می‌کنند. اگر فرزند شما همیشه دچار حواس‌پرتی می‌شود و مشکلات جدی در تمرکز دارد و شما نشانه‌های آن را می‌بینید، باید حتما به مشاور و متخصص مراجعه کنید تا هر چه سریع مشکل دانش‌آموز حل شود و بتواند تمرکز خود را تقویت کند.
کارهای فوق برنامه برای دانش‌آموزان
یک علت عدم تمرکز دانش آموزان واگذار کردن مسئولیت‌های بیش از حد به آن‌هاست. گاهی والدین یا معلم‌ها مسئولیت‌های متعددی به دانش‌آموزان می‌دهند، از جمله تعهدات تحصیلی، فعالیت‌های فوق برنامه چه در مدرسه و چه خارج از مدرسه، کلاس‌های درسی و غیردرسی مختلف و… همین مسئله می‌تواند به‌طور جدی دانش‌آموزان را تحت فشار قرار دهد و منجر به عدم تمرکز شود. در واقع شما می‌خواهید دانش‌آموز در جنبه‌های مختلفی پیشرفت کند، اما با زیاده‌روی در این امر، توانایی دقت و تمرکز کردن را از او می‌گیرید و فقط از این شاخه به آن شاخه می‌پرد!
مشکلات در خانه
گاهی مشکل عدم تمرکز دانش آموزان نشان می‌دهد که آن دانش‌آموز در خانه و محیط خانواده دچار مشکلاتی شده است، از جمله جدایی والدین، بحث‌های والدین و آسیب‌های خانوادگی دیگر که به‌خصوص در سنین پایین‌تر مثلا دوران ابتدایی و راهنمایی، بیشتر بچه‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در هر خانه‌ای مشکل و اختلاف وجود دارد و راه گریزی از این مسئله نیست، اما وظیفه والدین و حتی گاهی معلمان است که تلاش کنند تا تاثیر چنین اتفاقاتی را برای کودکان به حداقل برسانند که آن‌ها در زندگی تحصیلی و اجتماعی دچار مشکلات جدی نشوند.
محرک‌های خارجی
گاهی ناتوانی در تمرکز کردن یک مسئله درونی است و دانش‌آموز به دلایل مختلف از جمله اختلالات یادگیری، کمبود خواب و… نمی‌تواند به خوبی تمرکز کند، اما در مواردی هم علت عدم تمرکز دانش آموزان وجود محرک‌های خارجی است. مثلا دانش‌آموزی که بغل دستی پرحرفی داشته باشد که سر کلاس مدام با او حرف می‌زند و حواسش را پرت می‌کند، مسلما نمی‌تواند روی دروس تمرکز کند و یادگیری‌اش با مشکل مواجه می‌شود. همچنین نور و دمای نامناسب، سر و صدای کلاس‌های دیگر و… محرک‌های خارجی دیگری هستند که تمرکز را از دانش‌آموزان می‌گیرند.
روش‌های موثر برای افزایش تمرکز دانش‌آموزان
اکنون که نشانه‌ها و دلایل عدم تمرکز دانش آموزان در کلاس را شناسایی کردیم، بیایید به روش‌ها و راهکارهای عملی برای افزایش تمرکز و توجه آن‌ها بپردازیم. پیش از یافتن راه‌حل برای رفع مشکل تمرکز، باید دلیل آن را پیدا کرد، اما وقتی دلایلش پیدا شد، دیگر زمان آن رسیده است که با روش‌های موثر به دنبال افزایش تمرکز باشید. بهترین و موثرترین اقداماتی که می‌توانید در این راستا انجام دهید عبارتند از:
- اجازه دهید کودکان تکالیف را در چند مرحله انجام دهند.
- کودکان را سرزنش نکنید و هرگز غر نزنید!
- محیط مناسبی برای افزایش تمرکز ایجاد کنید.
- تاثیر تغذیه مناسب و خواب باکیفیت را جدی بگیرید.
- خودانضباطی را به دانش‌آموزان یاد دهید.
- هنگام درس خواندن، کتاب و اسباب‌بازی زیادی اطراف کودک نباشد.
- دانش‌آموزان را تشویق کنید که از تکنیک‌های مدیریت زمان مثل پومودورو استفاده کنند.
- تکنیک‌هایی را برای کنترل استرس به دانش‌آموز یاد دهید، مثل تمرینات تنفس عمیق، مدیتیشن و یوگا.
- دانش‌آموز را پیش مشاور و متخصص ببرید.
سخن پایانی
در این مطلب تلاش کردیم توضیح دقیق و کاملی درباره علل و نشانه‌های عدم تمرکز دانش آموزان ارائه دهیم. با شناخت نشانه‌ها، درک علل ریشه‌ای و اجرای استراتژی‌های موثر، معلمان، والدین و دانش‌آموزان می‌توانند برای ایجاد محیطی مساعد برای افزایش تمرکز و موفقیت تحصیلی با یکدیگر همکاری کنند. البته والدین و معلمان باید به این توجه کنند که شیوه‌های یادگیری و همچنین توانایی‌های دانش‌آموزان متفاوت است، به هیچ عنوان نباید دانش‌آموز را سرزنش کنند و با او بداخلاقی کنند، برای باید برای رفع مشکلات دانش‌آموز و کمک به او تلاش کنند.
